Quyền lực của khán giả

Cuối tuần vừa qua, một sự kiện nghệ thuật thu hút sự quan tâm của nhiều người đó là Chương trình “Ngày hội tân sinh viên K13” do Trường Đại học Công nghiệp Thực phẩm TP Hồ Chí Minh tổ chức vào tối 19/11. Đây là sự kiện âm nhạc chào đón các sinh viên mới mà theo thông tin trên trang facebook của Trường thì sẽ có phần biểu diễn của ca sĩ Hiền Hồ. Tuy nhiên, sau khi thông báo này đưa ra đã nhận được nhiều phản ứng mạnh từ phía sinh viên, thậm chí có người tuyên bố không đến xem đêm nhạc.

Kết quả là, ca sĩ Hiền Hồ ??ã không xuất hiện tại Chương trình “Ngày hội tân sinh viên K13” của Trường Đại học Công nghiệp Thực phẩm TP Hồ Chí Minh. Việc phản ứng của nhiều bạn trẻ được lý giải là do trước đó, vào khoảng tháng 3/2022, nữ ca sĩ này đã vướng vào mối quan hệ tình cảm liên quan đến một doanh nhân đang có gia đình. Dưới sức ép mạnh mẽ từ dư luận, Hiền Hồ ??ã phải dừng hoạt động nghệ thuật và công khai gửi lời xin lỗi những người liên quan, khán giả đã yêu mến, ủng hộ mình.

Trao đổi với báo chí, Thạc sĩ Phạm Thái Sơn, Giám đốc Trung tâm tuyển sinh và truyền thông Trường Đại học Công nghiệp thực phẩm TP Hồ Chí Minh chia sẻ, chúng tôi có biết Hiền Hồ ??ã vướng phải những lùm xùm trước đó. Nhưng sau đó, Hiền Hồ ??ã quay trở lại hoạt động nghệ thuật. Thế nên, khi có sự kiện dành cho tân sinh viên, Trường Đại học Công nghiệp thực phẩm TP Hồ Chí Minh đã nghĩ đến việc mời Hiền Hồ. Chúng tôi nghĩ rằng, nên cho Hiền Hồ cơ hội để sửa chữa lại những gì mà mình đã mắc phải trong quá khứ, bởi “đánh người chạy đi chứ không đánh người chạy lại”. Ngoài ra, Hiền Hồ ??ã từng có nhiều bản hit được giới trẻ, sinh viên yêu thích, có giọng hát hay... sẽ đáp ứng được nhu cầu thưởng thức âm nhạc của sinh viên trong trường. Thế nhưng cuối cùng chúng tôi đã phải hủy show của Hiền Hồ…

Cũng liên quan đến cách hành xử của người nổi tiếng, cách đây chưa lâu nghệ sĩ Trấn Thành từng vướng phải ồn ào với phát ngôn được cho là thách thức công chúng. Cụ thể, Trấn Thành có mặt tại một buổi họp báo và chia sẻ anh không đồng tình với những ý kiến cho rằng gameshow hài ngày càng nhảm nhí, tục tĩu và rẻ tiền. Nam danh hài bày tỏ quan điểm: "Bây giờ, ai cũng có ti vi, vậy chúng ta nên chọn lọc mà xem. Nếu quý vị cảm thấy chương trình nào nhảm nhí, hãy tắt ti vi. Còn các chương trình nào đầu tư về kịch mục, hãy đón nhận". Phát ngôn nói trên của Trấn Thành ngay lập tức làm dậy sóng mạng xã hội. Nhiều người cho rằng nam danh hài quá tự tin và coi thường khán giả. Ồn ào của Trấn Thành đã khiến công chúng lên án gay gắt và đồng loạt tẩy chay các chương trình có nghệ sĩ này tham gia. Đài truyền hình Vĩnh Long cũng đã dừng phát sóng một số chương trình liên quan đến Trấn Thành. Trước đó, nghệ sĩ này cũng liên quan đến vở diễn Tô Ánh Nguyệt chứa những lời lẽ và hành vi dung tục và bị Sở Văn hóa, Thể thao TP Hồ Chí Minh phạt 32,5 triệu đồng. Động thái dứt khoát của đài Đài truyền hình Vĩnh Long nhận được sự ủng hộ từ đông đảo khán giả.

Thực tế Hiền Hồ và Trấn Thành không phải là những nghệ sĩ, “người nổi tiếng” đầu tiên vấp phải sự phản đối của khán giả sau khi vướng vào những vụ việc vi phạm pháp luật, những “scandal tình ái” hay có những phát ngôn, hành động lệch chuẩn, phản cảm. Phản ứng gay gắt của khán giả đã buộc họ phải rút khỏi các chương trình biểu diễn hoặc hủy bỏ các hoạt động nghệ thuật của cá nhân. Theo các chuyên gia văn hóa, khách quan nhìn nhận, điều này là tín hiệu tích cực, cho thấy khán giả Việt đã không còn dễ dãi trong việc lựa chọn, dành tình cảm và sự ủng hộ vô điều kiện cho các nghệ sĩ. Khán giả thể hiện quyền lực của mình thông qua việc tỏ rõ thái độ tẩy chay, “quay lưng??? đối với các chương trình phản cảm hay nghệ sĩ gây scandal chính là cơ sở quan trọng giúp loại bỏ những hiện tượng tiêu cực, tạo dựng môi trường giải trí trong sạch, lành mạnh.

Cùng với sự phát triển của đời sống xã hội, các biểu hiện cho mối quan hệ giữa nghệ sĩ với công chúng, khán giả ngày càng được thể hiện rõ. Trong đó, có thể nói, tẩy chay là hành động thể hiện sự sàng lọc của khán giả đối với chương trình hay các nghệ sĩ cố tình tạo ra các chiêu trò lố lăng, phản cảm, gây scandal. Khi thái độ tẩy chay được phát huy đúng lúc, đúng chỗ (như các ví dụ nêu trên) đồng nghĩa với việc khán giả được thể hiện chính kiến của mình. Từ đó, tạo cơ sở để khán giả cùng đông đảo công chúng bài trừ, tẩy chay các nghệ sĩ lệch chuẩn, các sản phẩm thiếu tính văn hóa và tạo dựng đời sống nghệ thuật, môi trường giải trí thực sự chuẩn mực, lành mạnh.

Mặt khác, tiếp cận từ góc nhìn giáo dục xã hội, nghệ sĩ nói riêng, người nổi tiếng nói chung luôn có ảnh hưởng mạnh mẽ tới người hâm mộ. Ảnh hưởng này có tính chất hai chiều, có thể khuyến khích người hâm mộ có những hành động tốt, hoặc cổ vũ cho những hành động tiêu cực, phản cảm, tùy thuộc vào thông điệp do nghệ sĩ, người nổi tiếng gửi gắm qua các tác phẩm nghệ thuật hay hành động, phát ngôn của họ. Những thông điệp tích cực của nghệ sĩ, người nổi tiếng sẽ giúp khán giả, nhất là khán giả trẻ có những hành vi phù hợp hơn với chuẩn mực xã hội. Ngược lại, khi nghệ sĩ, người nổi tiếng có những hành động lệch chuẩn, nhiều người hâm mộ, đặc biệt là các bạn trẻ, người vị thành niên sẽ bắt chước theo. Do đó, việc khán giả tỏ rõ chính kiến, thái độ đối với những nghệ sĩ, người nổi tiếng có hành vi lệch chuẩn là rất cần thiết.

Mọi hoạt động nghệ thuật đều hướng đến khán giả. Khán giả luôn là đích đến của mỗi nghệ sĩ. Một chương trình nghệ thuật, một MV ca nhạc dù được đầu tư nhiều kinh phí với quy mô lớn đến đâu cũng sẽ trở thành v?? ngh??a nếu không có sự đón nhận của khán giả, nếu bị khán giả tẩy chay. Khán giả là người thẩm định, người bỏ tiền để thưởng thức các sản phẩm nghệ thuật của các nghệ sĩ, họ đồng thời cũng là người trực tiếp quyết định sự thành, bại trong sự nghiệp nghệ thuật của các nghệ sĩ. Khán giả là những người có quyền lực quyết định đến sự nghiệp của mọi nghệ sĩ, người nổi tiếng. Dù có tầm ảnh hưởng đến đâu, chưa nghệ sĩ, người nổi tiếng nào phủ nhận vai trò, sự ủng hộ của khán giả. Và cách thể hiện quyền lực rõ nhất của khán giả chính là thái độ tẩy chay đối với những tác phẩm phản cảm, những cá nhân nghệ sĩ có hành vi lệch chuẩn. Việc tăng cường sử dụng quyền lực này của khán giả sẽ buộc các nghệ sĩ, người nổi tiếng phải thận trọng khi hành xử ứng xử; phải điều chỉnh hành vi, lối sống để phù hợp với các chuẩn mực xã hội.

Tuy nhiên, cùng với việc thực hiện quyền lực của mình, khán giả cũng cần có thái độ tẩy chay mang tính văn minh, văn hóa với thái độ phê phán khách quan, lịch sự, có căn cứ và mang tinh thần xây dựng. Qua đó giúp các nghệ sĩ, người nổi tiếng nhận ra khuyết điểm của mình để hoàn thiện bản thân, đáp ứng ngày càng tốt hơn nhu cầu của công chúng. Cần tránh các hành vi lợi dụng việc tẩy chay để miệt thị nhân phẩm, nhân cách của người khác.

Đặc biệt, với các nghệ sĩ, người nổi tiếng, sau khi đã phải bỏ ra nhiều công sức để có được vị trí trong lòng người hâm mộ, thiết nghĩ họ cũng nên dành thời gian để học cách lắng nghe dư luận, lắng nghe ý kiến từ phía khán giả để điều chỉnh hành vi, lối sống sao cho thực sự xứng đáng với tình cảm, sự hâm mộ của công chúng.

Tẩy chay thể hiện sự phản ứng ở mức độ mạnh mẽ và phạm vi rộng mà khán giả có thể làm đối với những nghệ sĩ, chương trình thiếu văn hóa. Quyền lực này của khán giả, khi sử dụng đúng lúc, đã có những tác động tích cực và mạnh mẽ. Bởi tẩy chay không chỉ giúp các nghệ sĩ, người nổi tiếng nhìn nhận lại bản thân, mà ở góc độ nhất định còn giúp công chúng nâng cao trách nhiệm trong lựa chọn, dành tình cảm và sự ủng hộ cho các nghệ sĩ; góp phần hướng đến một đời sống nghệ thuật thực sự lành mạnh, giàu tính nhân văn và giá trị giáo dục./.