"Khu đền tháp Mỹ Sơn và các di sản văn hoá thế giới ở miền Trung: Trữ lượng và viễn cảnh"

Hội thảo này diễn ra trong khuôn khổ các hoạt động hướng đến kỷ niệm 25 năm ngày Khu Đền tháp Mỹ Sơn được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa thế giới (04/12/1999-04/12/2024). Đồng thời, đây cũng là diễn đàn trao đổi học thuật, chia sẻ quan điểm và ý kiến của các nhà khoa học, các vị lãnh đạo, đại diện các cơ quan ban ngành, viện nghiên cứu, các cơ sở giáo dục và doanh nghiệp nhằm mang lại những đóng góp thiết thực cho hoạt động b??o v?? và phát huy di sản văn hóa thế giới ở miền Trung nói chung và Khu Đền tháp Mỹ Sơn nói riêng.

Phát biểu đề dẫn Hội thảo, TS. Hoàng Hồng Hiệp, Quyền Viện trưởng Viện Khoa học xã hội vùng Trung bộ cho biết, trong 25 năm qua, hoạt động b??o v?? và phát huy giá trị di sản văn hóa Mỹ Sơn đã đạt được những thành tựu quý giá, hội nhập vào xu hướng b??o v?? di sản của thế giới, đặc biệt là thực thi Công ước UNESCO 2003. Quá trình này thúc đẩy mở rộng hợp tác giữa Mỹ Sơn và các tổ chức quốc tế, nâng tầm giá trị di sản văn hóa Mỹ Sơn trở thành mẫu hình di sản của khu vực và tài sản văn hóa, lịch sử, kiến trúc quý báu của nhân loại. Trong bối cảnh mới với nhiều biến động của phát triển kinh tế - xã hội, biến đổi khí hậu và toàn cầu hóa, yêu cầu hội nhập và hiện đại hóa đặt ra nhiều thách thức đối với b??o v?? và phát huy di sản Khu Đền tháp Mỹ Sơn và di sản văn hóa thế giới ở miền Trung.

“Với tầm nhìn dài hạn, xu hướng phát triển bền vững về văn hóa và di sản, bối cảnh phát triển công nghiệp văn hóa khuyến khích b??o v?? di sản gắn với thực tiễn phát triển kinh tế - xã hội và b??o v?? môi trường, cần đến quy hoạch và chiến lược phù hợp, đột phá, sự tham gia và trách nhiệm của cộng đồng địa phương, du khách, doanh nghiệp và các bên liên quan. Đồng thời, phải tiếp tục đảm bảo thực thi đầy đủ các cam kết với UNESCO về b??o v?? và phát huy giá trị di sản”- TS.Hoàng Hồng Hiệp nhấn mạnh.

Theo PGS.TS Nguyễn Văn Mạnh (Trường Đại học Khoa học, Đại học Huế), Khu đền tháp Mỹ Sơn là di sản văn hoá thế giới có nhiều giá trị đặc sắc, đặc biệt là giá trị lịch sử, giá trị kiến trúc nghệ thuật, giá trị tâm linh, giá trị du lịch… Những giá trị đó của di sản văn hoá thế giới này đang hằng ngày, hằng giờ  được phát huy trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội không chỉ của huyện Duy Xuyên, tỉnh Quảng Nam mà với cả nước.

“Để công tác bảo tồn, phát huy giá trị khu đền tháp Mỹ Sơn có hiệu quả cần khảo sát, đánh giá để triển khai các giải pháp bảo tồn, phát huy giá trị di sản. Công việc này, trong thời gian qua các ban, ngành trung ương và địa phương bằng nhiều hình thức đã tiến hành có hiệu quả việc bảo tồn, phát huy giá trị di sản khu đền tháp Mỹ Sơn, nhưng thách thức vẫn còn đó. Vì vậy, xác định các thách thức, đánh giá việc bảo tồn, phát huy giá trị di sản khu đền tháp Mỹ Sơn, cũng như đề xuất một số giải pháp như đã nêu ở trên thiết nghĩ sẽ góp phần giải quyết những thách thức đang đặt ra trong việc bảo tồn, phát huy giá trị di sản khu đền tháp Mỹ Sơn”- PGS.TS Nguyễn Văn Mạnh lưu ý.

Nhấn mạnh về giá trị và tầm quan trọng của Hội An-địa phương đang sở hữu nhiều di sản đã được UNESCO vinh danh, TS. Hoàng Hồng Hiệp, ThS. Hoàng Thị Thu Hương đến từ Viện Khoa học xã hội vùng Trung Bộ cho rằng, thời gian qua, thành phố Hội An đã chủ động triển khai khá tốt việc kết nối Di sản văn hóa thế giới - Khu phố cổ với Khu dự trữ sinh quyển thế giới Cù Lao Chàm - Hội An và không gian văn hóa các làng quê, làng nghề truyền thống, khu sinh thái ven sông,... trong phát triển du lịch. Công tác truyền thông, giáo dục, bảo tàng, triển lãm, quảng bá về giá trị di sản văn hóa, danh lam thắng cảnh được đầu tư triển khai mạnh mẽ và hiệu quả.

Sau 25 năm Khu phố cổ - Hội An được UNESCO công nhận là di sản văn hóa thế giới, 15 năm Cù Lao Chàm - Hội An được UNESCO công nhận khu dự trữ sinh quyển thế giới, ngành du lịch thành phố Hội An đã có những bước phát triển vượt bậc, giai đoạn 2011 - 2015, tốc độ tăng bình quân tổng lượt khách đến Hội An đạt 11,61%/năm; giai đoạn 2016 - 2019, tốc độ tăng bình quân tổng lượt khách đến Hội An đạt con số kỷ lục 36,83%/năm; nhờ đó, doanh thu dịch vụ lưu trú và ăn uống của Hội An tăng từ 1.135,7 tỷ đồng năm 2010 lên 4.561,70 tỷ đồng vào năm 2019. Đại dịch COVID-19 đã ảnh hưởng hết sức nghiêm trọng đến kinh tế du lịch thành phố, tổng số lượt khách đến Hội An giảm mạnh từ 5.699.960 lượt vào năm 2019 xuống còn 928.288 lượt khách vào năm 2020 và 163.530 lượt năm 2021. Khi dịch bệnh COVID - 19 dần được kiểm soát, lượng khách du lịch đến Hội An đã tăng dần trở lại và hoạt động dịch vụ du lịch đã từng bước hồi phục. Năm 2022, lượng khách du lịch đến Hội An đạt 2.002.124 lượt khách, năm 2023 con số này đã tăng mạnh 4.152.796 lượt khách. Theo đó, doanh thu dịch vụ lưu trú và ăn uống của Hội An năm 2023 đạt 3.484,35 tỷ đồng, bằng 76,38% năm 2019.  

Tuy nhiên, thực trạng phát triển du lịch di sản của thành phố Hội An thời gian qua còn thiếu tính bền vững. Đó là sự gắn kết, tương hỗ trong phát triển giữa các ngành kinh tế gắn với ngành du lịch còn khá thấp; tính lan tỏa, kết nối trong phát triển du lịch di sản với các vùng phụ cận còn hạn chế, nhất gắn kết giữa di sản khu phố cổ Hội An và khu bảo tồn sinh quyển Cù Lao Chàm; môi trường du lịch, trật tự đô thị, trật tự kinh doanh, môi trường văn hóa, vấn đề b??o v?? di sản tại các điểm đến tại thành phố còn nhiều vấn đề hạn chế cần nhanh chóng khắc phục,…

Trước áp lực từ quá trình phát triển “nóng” và những thách thức mới trong giai đoạn hậu COVID-19, câu hỏi đặt ra là: Thành phố Hội An cần làm gì để phát triển du lịch di sản một cách bền vững, trên cơ sở bảo tồn và phát huy giá trị các di sản văn hóa và thiên nhiên – những tài sản quý báu của nhân loại?- các nhà khoa học từ Viện Khoa học xã hội vùng Trung Bộ lưu ý.

Tại Hội thảo, nhiều ý kiến của các nhà khoa học, nhà quản lý đã trao đổi, nêu bật nhiều quan điểm khoa học về tiềm năng, giá trị của Khu Đền tháp Mỹ Sơn và các di sản văn hóa thế giới ở miền Trung. Theo các ý kiến, Khu Đền tháp Mỹ Sơn và các di sản văn hóa thế giới ở miền Trung không chỉ là bản sắc văn hóa của một số cộng đồng cư dân nhất định hoặc phản ánh sắc thái vùng miền mà còn đại diện cho truyền thống văn hóa và lịch sử của các dân tộc trong tính thống nhất và đa dạng ở miền Trung, đồng thời cũng là nguồn lực quan trọng trong phát triển bền vững.

Các ý kiến cũng gợi mở, làm rõ các đánh giá khoa học liên quan đến thực trạng phát huy giá trị di sản văn hóa thế giới ở miền Trung, khía cạnh vật thể và phi vật thể, những khó khăn, thách thức và biện pháp giải quyết phù hợp, đảm bảo di sản được b??o v?? theo đúng cam kết với UNESCO và đồng thời tạo ra ảnh hưởng tích cực đến đời sống kinh tế - xã hội của cộng đồng. Đồng thời, các ý kiến cũng thảo luận sâu sắc về di sản văn hóa Mỹ Sơn, tiềm năng và khai thác giá trị văn hóa – lịch sử của Khu Đền tháp Mỹ Sơn, động thái liên kết phát triển du lịch bền vững và các biện pháp, xu hướng mới cập nhật về b??o v?? di sản hiện nay./.