Chủ động bảo vệ người tiêu dùng từ sớm

Đây là quan điểm của đại biểu Phạm Đình Thanh (Đoàn ĐBQH tỉnh Kon Tum) khi góp ý vào dự án Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng (sửa đổi) tại Hội nghị Đại biểu Quốc hội chuyên trách chiều 5/4.

Cấm cung cấp thông tin của người tiêu dùng cho bên thứ ba khi chưa được sự đồng ý

Quan tâm đến các hành vi bị cấm tại dự thảo luật, đại biểu Dương Khắc Mai (Đoàn ĐBQH tỉnh Đắk Nông) đề nghị bổ sung thêm quy định cấm các hành vi cung cấp, chia sẻ thông tin của người tiêu dùng cho bên thứ ba khi chưa được sự đồng ý của người tiêu dùng, trừ các trường hợp t??? ch???c, cá nhân kinh doanh chuyển giao thông tin được thu thập, phù hợp với quy định của luật này và pháp luật có liên quan cho bên thứ ba lưu trữ hoặc phân tích nhằm phục vụ hoạt động kinh doanh của bên chuyển giao và hai bên đã có thỏa thuận bằng văn bản về việc bên thứ ba có trách nhiệm bảo vệ thông tin người tiêu dùng theo quy định của luật này.

Cũng theo đại biểu, dự thảo luật quy định t??? ch???c, cá nhân kinh doanh phải sử dụng thông tin của người tiêu dùng chính xác, phù hợp với mục đích, phạm vi đã thông báo và phải được người tiêu dùng đồng ý, tuy nhiên cũng quy định có những trường hợp t??? ch???c, cá nhân kinh doanh không phải thực hiện nghĩa vụ thông báo khi thu thập thông tin. Như vậy, các trường hợp t??? ch???c, cá nhân kinh doanh không phải thực hiện nghĩa vụ thông báo khi thu thập thông tin sẽ không có quy định điều chỉnh, vì vậy đại biểu đề nghị cơ quan soạn thảo bổ sung thêm quy định cho phù hợp.

Ở góc độ khác, đại biểu cũng đề nghị cơ quan soạn thảo làm rõ cơ quan chức năng mà t??? ch???c, cá nhân kinh doanh hoặc bên lưu trữ thông tin liên quan phải thông báo trong trường hợp hệ thống thông tin bị tấn công làm phát sinh nguy cơ mất thông tin của người tiêu dùng là cơ quan nào, để đảm bảo tính khả thi khi triển khai trong thực tế. 

Lưu ý Luật An toàn thông tin mạng và Thông tư số 20 ngày 12/9/2017 của Bộ Thông tin và Truyền thông cũng đã đưa ra các yêu cầu về nghĩa vụ thông báo của bên kiểm soát dữ liệu hoặc chủ sở hữu hệ thống dữ liệu khi có một sự cố hoặc hành vi xâm phạm dữ liệu xảy ra, đại biểu đề nghị cơ quan soạn thảo rà soát lại nội dung quy định tại dự thảo luật đảm bảo sự tương thích, thống nhất nội dung trong các văn bản pháp luật có liên quan.

Cùng quan điểm, đại biểu Nguyễn Thị Thủy (Đoàn ĐBQH tỉnh Bắc Kạn) nêu rõ, một trong những vấn đề đang gây phiền phức, bức xúc cho người tiêu dùng đó là những thông tin cá nhân của họ bị lộ lọt và rao bán công khai trên các nền tảng mạng xã hội. Dư luận nghi ngờ rằng những thông tin cá nhân của họ đang bị một số cơ sở kinh doanh trao đổi, mua bán nhằm mục đích trục lợi và yêu cầu pháp luật phải có những biện pháp để xử lý nghiêm. Nghiên cứu dự thảo, đại biểu cho rằng hiện nay dự thảo cũng đã đặt ra một số hành vi bị nghiêm cấm như hành vi thu thập, lưu trữ và sử dụng thông tin, tuy nhiên những quy định này chưa bao quát được đầy đủ những hành vi có tính chất phổ biến xảy ra trong thời gian gần đây.

Trên cơ sở đó đại biểu đề nghị nghiên cứu bổ sung thêm một số hành vi bị nghiêm cấm, như hành vi cung cấp, chia sẻ, phát tán, mua bán và trao đổi trái phép thông tin của người tiêu dùng, đồng thời đề nghị rà soát thêm một số pháp luật liên quan khác đang cấm những hành vi này để bảo đảm bao quát và đầy đủ những hành vi này.

Với vai trò cơ quan chủ trì thẩm tra và giúp Ủy ban Thường vụ Quốc hội giải trình, tiếp thu, chỉnh lý và hoàn thiện dự án Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng (sửa đổi), trao đổi lại với các đại biểu về vấn đề này, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Lê Quang Huy cho biết, thông tin của người tiêu dùng không chỉ là thông tin về nhân thân mà còn có các thông tin gọi là phi cá nhân, các thông tin trong quá trình giao dịch, các hành vi mua bán. "Đây là những nội dung rất quan trọng có thể bảo vệ bởi Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân và kể cả Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng" - Chủ nhiệm Lê Quang Huy khẳng định. 

Chủ nhiệm Lê Quang Huy phân tích, đối với những thông tin này, các t??? ch???c, cá nhân kinh doanh thu thập hoặc các bên thứ ba được ủy quyền, khi thu thập thông tin của người tiêu dùng đều phải có sự đồng ý và thỏa thuận của người tiêu dùng. “Qua các giao dịch truyền thống cũng đã có hợp đồng mẫu, các điều kiện giao dịch chung. Qua các ứng dụng nền tảng số đều có những các cơ chế để người tiêu dùng hoàn toàn có thể đồng ý cho các t??? ch???c, cá nhân kinh doanh cũng như là các t??? ch???c trung gian thu thập và sử dụng các thông tin của người tiêu dùng theo đúng các mục đích được yêu cầu” - Chủ nhiệm Lê Quang Huy cho biết.

Theo ông, Dự thảo Luật cũng đã nói rất rõ khi hệ thống thông tin bị tấn công hoặc c?? nguy cơ mất thông tin thì các t??? ch???c, cá nhân kinh doanh bằng các hình thức phù hợp có thể thông báo cho các cơ quan quản lý nhà nước, thậm chí có những hình thức mạnh mẽ hơn thông tin với người tiêu dùng có những các hình thức xử lý phù hợp. 

Bảo vệ người tiêu dùng từ sớm 

Quan tâm đến nguyên tắc bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, đại biểu Phạm Đình Thanh (Đoàn ĐBQH tỉnh Kon Tum) cho rằng nội dung này đã được tiếp thu, bổ sung nguyên tắc bảo vệ người tiêu dùng phải được thực hiện từ sớm, kịp thời, công bằng, minh bạch, đúng pháp luật. Tuy nhiên, để đảm bảo nguyên tắc bảo vệ người tiêu dùng từ sớm, theo đại biểu Phạm Đình Thanh, ngoài các nội dung dự thảo Luật quy định, cần thiết bổ sung thêm quy định cơ quan nhà nước, t??? ch???c, cá nhân trong trường hợp cụ thể phải có trách nhiệm giám sát, phát hiện, ngăn chặn hoặc đề nghị cơ quan chức năng ngăn chặn hành vi sản xuất, chế biến, vận chuyển, tiêu thụ sản phẩm, hàng hóa không đảm bảo tiêu chuẩn chất lượng, có thể gây nguy hại đến sức khỏe, tính mạng hoặc gây thiệt hại về kinh tế của người tiêu dùng… Đặc biệt là những sản phẩm, hàng hóa mà người tiêu dùng sử dụng hàng ngày như lương thực, thực phẩm. 

Đại biểu nêu thực tế, hành vi sản xuất, chế biến, tiêu thụ thực phẩm bẩn; tình trạng trồng rau hai luống, lợn hai chuồng; tình trạng bơm nước, tạp chất vào thịt, cá, tôm để đưa đi tiêu thụ đã xuất hiện nhiều thời gian qua. Nhiều người tiêu dùng, nhất là công nhân, học sinh khu công nghiệp, trường học đã trở thành nạn nhân của các hành vi này. “Rất nhiều trường hợp đã bị ngộ độc thực phẩm, ngộ độc thức ăn… và có những trường hợp thiệt mạng” - đại biểu nói. 

Nêu thực trạng trên, đại biểu cho rằng, những hành vi này nếu được phát hiện, ngăn chặn từ sớm trong quá trình sản xuất, chế biến, vận chuyển thì những sản phẩm hàng hóa này sẽ không đến tay người tiêu dùng và sẽ không gây thiệt hại đối với người tiêu dùng.

Liên quan đến trách nhiệm bồi thường, đại biểu cho rằng Ban soạn thảo nên tiếp tục nghiên cứu ý kiến đề nghị bổ sung trách nhiệm bồi thường thiệt hại đối với hàng hóa có khuyết tật gây thiệt hại cho người tiêu dùng, nếu có căn cứ chứng minh thiệt hại đó chắc chắn sẽ xảy ra, ngay cả khi thiệt hại đó chưa xảy ra trên thực tế để báo cáo Quốc hội xem xét với mục tiêu đặt vị trí của người tiêu dùng là trung tâm. “Cần thiết xem xét, rà soát để có các biện pháp tốt nhất nhằm bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng ở mức cao nhất có thể, không nên chỉ phụ thuộc vào các quy định của các văn bản pháp luật đã ban hành trước đây” - đại biểu nhấn mạnh./.