Diễn biến lạm phát hai tháng đầu năm và kịch bản lạm phát năm 2023

Lạm phát hai tháng đầu năm 2023

Tình hình lạm phát thế giới trong những tháng đầu năm 2023 tuy đã hạ nhiệt nhưng vẫn ở mức cao. Lạm phát của khu vực đồng Euro tháng 02/2023 tăng 8,5% so với cùng kỳ năm trước. Trong đó, lạm phát tại Pháp và Tây Ban Nha tháng Hai tiếp tục tăng do thực phẩm và dịch vụ tăng giá, bình quân 2 tháng đầu năm lạm phát của hai nước này lần lượt tăng 6,1% và 6,0%. Lạm phát của Mỹ tháng 01/2023 tăng 6,4% và Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (FED) duy trì chính sách thắt chặt tiền tệ. Tại Châu Á, lạm phát tháng 01/2023 của Thái Lan tăng 5,02% so với cùng kỳ năm trước; Xin-ga-po tăng 6,6%; Phi-li-pin tăng 8,7%; Lào tăng 40,3%; Hàn Quốc tăng 5,2%; Nhật Bản tăng 4,3%; Trung Quốc tăng 2,1%.

So với các quốc gia, Việt Nam không thuộc nhóm nước có mức lạm phát cao khi chỉ số giá tiêu dùng (CPI) 2 tháng đầu năm 2023 tăng 4,6% so với cùng kỳ năm trước nhưng cao hơn mức tăng 1,68% của 2 tháng đầu năm 2022. Nguyên nhân chủ yếu do cùng thời gian này năm trước dịch Covid-19 vẫn diễn biến phức tạp, Việt Nam chưa mở cửa hoàn toàn để đón khách du lịch quốc tế, đặc biệt chưa chịu những tác động tiêu cực của xung đột Nga - Ukraine. Ngoài ra, các chính sách như hỗ trợ thuế giá trị gia tăng, gia hạn thời hạn nộp thuế, phí… đã hết hiệu lực từ đầu năm 2023 khiến giá cả hàng hóa tăng trở lại. Chi phí sản xuất của doanh nghiệp tăng cao do giá nguyên nhiên vật liệu đầu vào trong nước và nhập khẩu hiện vẫn ở mức cao cũng đang được phản ánh vào giá cả hàng hóa và dịch vụ tiêu dùng.

Theo dõi biến động CPI so với cùng kỳ năm trước trong vòng 10 năm trở lại đây cho thấy, bắt đầu từ năm 2014 cứ 3 năm lặp lại chu kỳ CPI tăng cao trong những tháng đầu năm, sau đó theo xu hướng giảm dần cho đến hết năm. CPI bình quân cả năm của những năm này đều thấp hơn CPI bình quân của 2 tháng đầu năm. Cụ thể, CPI 2 tháng đầu năm 2014 có mức tăng 5,05% so với cùng kỳ năm trước (tháng 01 tăng 5,45%; tháng 02 tăng 4,65%), sau đó theo xu hướng giảm dần và đạt mức tăng 4,09% bình quân cả năm, thấp hơn 0,96 điểm phần trăm so với tốc độ tăng CPI 2 tháng đầu năm. Tương tự, CPI 2 tháng đầu năm 2017 tăng 5,12% (tháng 01 tăng 5,22%; tháng 02 tăng 5,02%) và bình quân cả năm tăng 3,53%, thấp hơn 1,59 điểm phần trăm so với tốc độ tăng CPI 2 tháng đầu năm; CPI 2 tháng đầu năm 2020 tăng 5,91% (tháng 01 tăng 6,43%; tháng 02 tăng 5,4%) và bình quân cả năm tăng 3,23%, thấp hơn 2,68 điểm phần trăm.

Năm 2023, chu kỳ trên lặp lại với mức tăng CPI bình quân 2 tháng đầu năm khá cao là 4,6% so với cùng kỳ năm trước, trong đó tháng 01 tăng 4,89%; tháng 02 tăng thấp hơn với mức 4,31% và dự kiến xu hướng giảm dần trong những tháng tiếp theo nếu không có yếu tố bất thường xảy ra.

*CPI bình quân cả năm 2023 là số dự báo, bằng lạm phát mục tiêu 4,5%.

Sơ đồ trên biểu diễn CPI trong giai đoạn 2014-2023, trong đó CPI 2 tháng đầu năm so với cùng kỳ năm trước của các năm 2014, 2017, 2020 và 2023 ở 4 đỉnh cao nhất. Tuy nhiên, CPI bình quân của các năm 2014, 2017 và 2020 đều thấp hơn nhiều so với CPI c???a 2 tháng đầu năm.

Nguyên nhân tác động tới biến động CPI hai tháng đầu năm được làm rõ hơn qua các yếu tố dưới đây:

Các yếu tố làm tăng CPI trong 2 tháng đầu năm 2023: (i) Nhóm nhà ở và vật liệu xây dựng 2 tháng đầu năm tăng 7,41% so với cùng kỳ năm trước do giá xi măng, sắt, thép, cát tăng theo giá nguyên nhiên vật liệu đầu vào và giá nhà thuê tăng, làm CPI chung tăng 1,39 điểm phần trăm. (ii) Giá các mặt hàng thực phẩm 2 tháng tăng 4,97% làm CPI tăng 1,06 điểm phần trăm, trong đó giá thịt lợn tăng 3,02%, mỡ ăn tăng 6,9%, theo đó giá thịt chế biến tăng 5,09%. (iii) Học phí giáo dục 2 tháng đầu năm nay tăng 11% do một số địa phương đã tăng học phí trở lại sau khi đã miễn, giảm học phí trong năm học 2021-2022 để chia sẻ khó khăn với người dân trong đại dịch, làm CPI chung tăng 0,68% điểm phần trăm. (iv) Giá điện sinh hoạt bình quân 2 tháng đầu năm 2023 tăng 3,04% so với cùng kỳ năm trước, góp phần làm CPI chung tăng 0,1 điểm phần trăm. (v) Giá gạo trong nước tăng theo giá gạo xuất khẩu và nhu cầu tiêu dùng gạo nếp và gạo tẻ ngon trong dịp Tết Nguyên đán tăng cao làm cho giá gạo 2 tháng đầu năm 2023 tăng 2,19%, tác động làm CPI chung tăng 0,06 điểm phần trăm. (vi) Chỉ số giá nhóm văn hóa, giải trí và du lịch 2 tháng tăng 5,02% so với cùng kỳ năm trước.

Bên cạnh đó, có một số yếu tố làm giảm CPI trong 2 tháng đầu năm 2023: (i) Trong 2 tháng đầu năm, giá xăng dầu trong nước giảm 7,14% so với cùng kỳ năm trước, tác động làm CPI chung giảm 0,26 điểm phần trăm. (ii) Chỉ số giá nhóm bưu chính viễn thông bình quân 2 tháng giảm 0,24% so với cùng kỳ năm 2022 do giá điện thoại thế hệ cũ giảm.

Kịch bản lạm phát năm 2023

Trong năm 2023, các yếu tố ảnh hưởng đến tốc độ tăng lạm phát là rất lớn với nhiều khó khăn và thách thức, nhất là biến động giá nguyên vật liệu đầu vào thế giới đang ở mức cao. Việt Nam là nước nhập khẩu nhiều nguyên liệu phục vụ sản xuất nên nên sẽ nhập khẩu lạm phát, ảnh hưởng đến chi phí, giá thành, tạo áp lực cho sản xuất của doanh nghiệp và từ đó đẩy giá hàng hóa tiêu dùng trong nước tăng lên. Bên cạnh đó, đô la Mỹ tăng giá càng làm tăng chi phí nhập khẩu nguyên nhiên vật liệu, do đó sẽ càng gây sức ép lên mặt bằng giá hàng hóa trong nước.

Bên cạnh đó, giá lương thực, thực phẩm, đồ uống, may mặc, thiết bị và đồ dùng gia đình thường tăng theo quy luật vào các tháng cuối năm và dịp Lễ Tết. Thiên tai và dịch bệnh có thể gây ảnh hưởng đến giá lương thực, thực phẩm tại một số địa phương bị ảnh hưởng, là những yếu tố sẽ tác động làm tăng CPI. Việc tăng lương, tăng giá các dịch vụ do Nhà nước quản lý sẽ kéo theo giá các hàng hóa khác tăng theo.

Tuy nhiên, có nhiều yếu tố hỗ trợ kiểm soát lạm phát trong nước như chính sách tiền tệ được điều hành linh hoạt, th???n trọng với mục tiêu kiểm soát lạm phát, bảo đảm ổn định kinh tế vĩ mô. Việt Nam có lợi thế về nguồn cung lương thực, thực phẩm bảo đảm đáp ứng nhu cầu tiêu dùng trong nước và xuất khẩu. Giá xăng dầu được dự báo sẽ ở mức thấp so với năm 2022. Đặc biệt, với kinh nghiệm điều hành giá của Chính phủ, giá các dịch vụ do Nhà nước quản lý sẽ được điều chỉnh một cách phù hợp và hợp lý.

Trên cơ sở đó, Tổng cục Thống kê xây dựng 3 kịch bản lạm phát phục vụ Chính phủ điều hành trong năm 2023 tương ứng với chỉ số giá tiêu dùng bình quân cả năm tăng 4,4%; 4,6% và 4,8%. Với thực trạng lạm phát 2 tháng đầu năm nay tăng 4,6% (nằm trong kịch bản dự báo lạm phát những tháng đầu năm 2023), Tổng cục Thống kê dự báo kịch bản 1 có tính khả thi với tốc độ tăng CPI bình quân cả năm nay đạt mục tiêu Quốc hội./.