Tìm hiểu về một số khái niệm trong Dự thảo sửa đổi Luật căn cước công dân

Trao đổi với phóng viên Báo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam, luật gia Lê Huy Vinh, Công ty luật TNHH Trường Sơn (trụ sở tại thành phố Hà Nội) cho biết nguyên quán, quê quán, thường trú, tạm trú, nơi sinh… là những thông tin thường xuất hiện trong nhiều loại giấy tờ như sơ yếu lý lịch, CCCD, giấy khai sinh, bằng cấp.

CCCD là thông tin cơ bản về lai lịch, nhân dạng của công dân. Thẻ CCCD là giấy tờ tùy thân của công dân Việt Nam do cơ quan quản lý căn cước cấp, có giá trị chứng minh thông tin về CCCD của người đó.

Việc dự thảo Luật điều ch??nh thông tin “nơi thường trú” thành “nơi cư trú” là một điểm tích cực, phù hợp với thực tiễn và đáp ứng yêu cầu của công tác quản lý nhà nước.

Điều 11 Chương III Luật Cư trú năm 2020 (Luật số: 68/2020/QH14, ngày 13 tháng 11 năm 2020) quy định nơi cư trú của công dân bao gồm nơi thường trú, nơi tạm trú. Trước đó, khoản 8, 9 Điều 2 Chương I Luật này đã giải thích “nơi thường trú” là nơi công dân sinh sống ổn định, lâu dài và đã được đăng ký thường trú, còn “nơi tạm trú” là nơi công dân sinh sống trong một khoảng thời gian nhất định ngoài nơi thường tr?? và đã được đăng ký tạm trú.

Đối với người không có nơi thường tr?? và nơi tạm trú thì Điều 19 Chương III Luật Cư trú năm 2020 quy định nơi cư trú của người không có cả nơi thường tr?? và nơi tạm trú do không đủ điều kiện đăng ký thường trú, đăng ký tạm trú là nơi ở hiện tại của người đó; trường hợp không có địa điểm chỗ ở cụ thể thì nơi ở hiện tại được xác định là đơn vị hành chính cấp xã nơi người đó đang thực tế sinh sống. Người không có nơi thường trú, nơi tạm trú phải khai báo thông tin về cư trú với cơ quan đăng ký cư trú tại nơi ở hiện tại.

Như vậy, luật gia Vinh phân tích công dân có thể cung cấp thông tin về nơi cư trú khi đăng ký c???p thẻ CCCD là một trong các thông tin sau: (1) nơi thường trú, (2) nơi tạm trú hoặc (3) nơi ở hiện tại nếu không đủ điều kiện đăng ký thường trú, đăng ký tạm trú.

Theo điều chỉnh này, công dân sẽ được tạo điều kiện thuận lợi hơn để có thể đăng ký c???p thẻ CCCD. Nếu như trước đây công dân bắt buộc phải có nơi thường trú thì mới đủ điều kiện cấp thẻ CCCD thì nay dù ở bất kỳ hoàn cảnh, điều kiện cư trú khác nhau đều có thể đáp ứng điều kiện về nơi cư trú để được cấp thẻ. Từ đó bảo đảm thực hiện quyền được cấp, đổi, cấp lại thẻ CCCD được ghi nhận trong Luật CCCD.

Ở khía cạnh quản lý nhà nước, việc thay đổi này giúp các cơ quan quản lý có thể thu thập đầy đủ thông tin, dữ liệu của công dân để quản lý tốt hơn bởi hiện nay những công dân không có nơi thường trú (đặc biệt là những người vô gia cư) sẽ không đủ điều kiện để cấp CCCD, vì thế việc quản lý các đối tượng này thường gặp nhiều khó khăn.

Theo luật gia Vinh, về mặt từ ngữ, “nguyên quán” hay “quê quán” dùng để xác định nguồn gốc của một người dựa vào những căn cứ nhất định. Tuy nhiên, tra cứu các văn bản quy phạm pháp luật thì không có quy định nào giải thích thế nào là “nguyên quán” hay “quê quán” mà chỉ có các quy định hướng dẫn cách ghi các thông tin này.

Trước đây, điểm e khoản 2 Điều 7 Chương II Thông tư 36/2014 của Bộ Công an (Số: 36/2014/TT-BCA, ngày 09 tháng 9 năm 2014) quy định về biểu mẫu sử dụng trong đăng ký, quản lý cư trú có hướng dẫn cách ghi thông tin về “nguyên quán” như sau: Ghi nguyên quán theo giấy khai sinh. Trường hợp không có giấy khai sinh hoặc giấy khai sinh không có mục này thì ghi theo nguồn gốc, xuất xứ của ông, bà nội hoặc ông, bà ngoại. Nếu không xác định được ông, bà nội hoặc ông bà ngoại thì ghi theo nguồn gốc, xuất xứ của cha hoặc mẹ. Phải ghi cụ thể địa danh hành chính cấp xã, cấp huyện, cấp tỉnh. Trường hợp địa danh hành chính đã có thay đổi thì ghi theo địa danh hành chính hiện tại.

Hiện nay, Thông tư 36/2014 đã được thay thế bởi Thông tư 56/2021 (Số: 56/2021/TT-BCA, ngày 15 tháng 5 năm 2021), nội dung thông tin về “nguyên quán” đã bị bỏ đi và không còn sử dụng trong đăng ký, quản lý cư trú.

Trong khi đó, theo khoản 8 Điều 4 Chương I Luật Hộ tịch (Luật số: 60/2014/QH13, ngày 20 tháng 11 năm 2014), Điểm đ khoản 1 Điều 4 Nghị định 123/2015/NĐ-CP (Số: 123/2015/NĐ-CP, ngày 15 tháng 11 năm 2015) quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật Hộ tịch thì quê quán của cá nhân được xác định theo quê quán của cha hoặc mẹ theo thỏa thuận của cha, mẹ hoặc theo tập quán được ghi trong tờ khai khi đăng ký khai sinh.

Còn điểm i khoản 2 Điều 7 Chương II Thông tư 66/2015/ TT-BCA (Số: 66/2015/TT-BCA, ngày 15 tháng 12 năm 2015) của Bộ Công an, sửa đổi, bổ sung bởi Thông tư 41/2019/TT-BCA (Số: 41/2019/TT-BCA, ngày 01 tháng 10 năm 2019) quy định về biểu mẫu sử dụng trong công tác cấp, quản lý thẻ CCCD, tàng thư CCCD và cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư hướng dẫn cách ghi mục “quê quán” trong Tờ khai CCCD như sau: Ghi địa danh hành chính cấp xã, cấp huyện, cấp t??nh theo giấy khai sinh, sổ hộ khẩu. Trường hợp các giấy tờ đó không ghi đầy đủ địa danh hành chính theo cấp xã, cấp huyện, cấp t??nh thì ghi địa danh hành chính theo giấy tờ đó. Trường hợp địa danh hành chính có sự thay đổi thì ghi theo địa danh hành chính mới đã được thay đổi theo quy định.

Như vậy, việc xác định, phân biệt thông tin về “nguyên quán” hay “quê quán” trong thực tiễn thời gian qua gặp nhiều khó khăn do pháp luật không có sự giải thích chi tiết về các thông tin này, hướng dẫn về cách ghi thông tin trong các quy định trên cũng còn chung chung.

“Do đó, điểm i Điều 19 Mục 1 Chương III Dự thảo Luật CCCD sửa đổi thay thế thông tin “quê quán” thành “nơi đăng ký khai sinh” là phù hợp với thông lệ quốc tế về ghi nhận dữ liệu CCCD của cá nhân, đồng thời giúp công dân dễ dàng thực hiện việc kê khai thông tin khi làm thủ tục đăng ký c???p thẻ CCCD”, luật gia Vinh nhấn mạnh./.